روزگاری که اصل و اساس حوزه، فقه و اصول بود و بس؛ فقه و اصولی که به تعبیر مرجع بزرگ و فقیه زعیم حضرت آیت‌الله‌العظمی بروجردی، دیگر از فربگی گذشته و متورم شده بود.
آنچنان که امام(ره) نیز اشاره‌ای شبیه تلنگری عالمانه به این قضیه داشتند که «طلبه بعد از سال‌ها ردّ ردّ کفایه (کتاب بسیار مهم و پایه در اصول فقه، تالیف آخوند خراسانی) را نیز فرا گرفته» اما در این میان، سهم دیگر معارف اسلامی چه می‌شد؟
جایی که از مرجعی درخواست درس تفسیری می‌کنند و آن مرجع امتناع کرده و بعد که اشاره به علامه طباطبایی می‌کنند و اینکه پس چرا ایشان با مقام فقاهتی که دارند، به این کار دست می‌یازند، این جمله تاریخی گفته می‌شود که «ایشان در کمال تواضع، خود را قربانی کرده‌اند».
اما سرگذشت قرآن و تفسیر و علوم قرآنی که این باشد، دیگر فریاد «بدا به حال فلسفه و عرفان و...» را که باید اصلا بر زبان نیاورد و با دم فرومانده و پس‌نداده، به اعماق جان فرستاد و از همین‌جاست که سترگی کار بزرگواران فرزانه‌ای چون علامه شعرانی، حاج شیخ‌کاظم عصار، حضرت امام(ره) و حضرت علامه طباطبایی آشکار می‌شود.
2 – هنوز هم که هنوز است، در سطوح مختلف آکادمیک رشته علوم قرآن و حدیث، کتاب گرانسنگ و مرجع «الاتقان فی علوم القرآن» جلال‌الدین سیوطی- دانشمند سنی‌مذهب قرن9- حرف اول را در بین واحدهای درسی می‌زند. تصرف بیشتر از 12واحد درسی از حدود 136واحد کارشناسی و در باقی مقاطع هم به همین نسبت، از فتوحات کتاب «الاتقان» است.
این دو گزاره را اضافه کنید به اشتباهات فاحش سیوطی در برخی از باب‌های کتابش که با اصل و اصول شیعه منافات دارد و اینکه هر پژوهنده‌ای در تاریخ قرآن و تاثیر قرآن در ادبیات بعد از خود، اگر نابینا هم باشد، روشن‌دلی‌مأ خوذ از قرآنش اجازه نمی‌دهد نقش پررنگ و اساسی شیعه و ایرانیان را در این دو حضور یادشده نادیده بینگارد.
3 – «البیان فی تفسیرالقرآن» تالیف آیت‌الله‌العظمی حاج سیدابوالقاسم خوئی(ره) از مراجع بزرگ معاصر است.
این کتاب عظیم‌المقام از جمله آثاری است که خواسته تا حدودی ضعف دهشتناک ما در منابع پژوهش‌گرانه در زمینه علوم قرآنی، تفسیر، تاریخ تفسیر، تاریخ قرآن و... را برطرف نماید و الحق که کوشش این مرجع فقید فرزانه به همراه دیگر تلاش‌های اخیری که به‌خصوص از طرف کوشنده اصلی قرآن‌پژوهی در روزگار معاصر یعنی حضرت آیت‌الله هادی معرفت انجام شده، گام‌هایی اساسی بوده در رفع این ضعف که چون چاه ویل در فرهنگ مذهبی و علمی شیعه، دهان باز کرده.
اما اتفاق گواراتری که مسبب این نوشتار گردید، چاپ دوم از ترجمه خوب و محکم این اثر نفیس بود که به فضل و همت محمدصادق نجمی و هاشم هاشم‌زاده هریسی سامان‌پذیرفته.
سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از آنکه چاپ اول این کتاب را در بهار 82 به پیشخوان کتابفروشی‌ها روانه کره بود اکنون در سال 85 چاپ دوم این اثر را به کوشش دانشگاه آزاد اسلامی (واحد خوی) به فرجام رسانیده است.
کتاب که اکنون با عنوان «بیان در علوم و مسائل کلی قرآن» به سامان رسیده در 16بخش و 728صفحه تنظیم شده است.
جدا از 31 صفحه که به سخن ناشر و گفتار مترجمان و گفتار مولف اختصاص یافته، از مهمترین عناوین بخش‌های کتاب باید به این عنوان‌ها اشاره کرد: اعجاز قرآن، قاریان هفت‌گانه قرآن، قرائت‌های هفت‌گانه قرآن، حروف هفت‌گانه قرآن، بحثی درباره مسأله تحریف قرآن، حجیت ظواهر قرآن، مسأله نسخ در قرآن، مسأله بدا در آفرینش، قواعد کلی در تفسیر قرآن، مسأله حدوث و قدم قرآن و تفسیر سوره حمد.
بخش پایانی که حدود 100صفحه از کتاب را بالغ می‌شود، تحت عنوان تالیفات و پاورقی‌‌هاست که با حدود 20صفحه نمایه و فهرست آیات پژوهشگران این کتاب را بسیار لازم می‌نمایاند.
همان‌طور که در برشمردن مهمترین عناوین کتاب نیز ذکر شد و چنانکه استاد عباسعلی عمید زنجانی نیز در کتاب «روش‌شناسی تفسیر قرآن» (چاپ سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد) به این موضوع اشاره کرده‌اند که کتاب «البیان» از همان ابتدا قرار بوده تفسیر جامع قرآن باشد که متاسفانه بعد از پرداختن به مقدمات تفسیر و علوم قرآنی لازم برای تفسیر و همچنین تفسیر سوره حمد – مولف گرانپایه نتوانسته‌اند کار را ادامه دهند.
چاپ شکیل و خوب کتاب از جنس کاغذ گرفته تا صحافی و پوشش جلد آن، همه نشان از اهتمام ویژه به این کتاب و جای خوشحالی است همان‌طور که شمارگان اسف‌بار 1500نسخه برای این کتاب و قیمت پشت جلد 7500 تومان که قطعا با امکاناتی که این ناشر داشته می‌توانسته به مراتب پایین‌تر از این باشد، جایی برای گله نیز می‌گذارد.
مشخصات کتاب شناسی کتاب مورد بحث چنین است : بیان/ در علوم و مسائل کلی قرآن/ آیت‌الله‌العظمی خویی/ ترجمه محمدصادق نجفی، هاشم هاشم‌زاده هریسی/ چاپ دوم/ سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
